Met de stoomtrein van Geldermalsen, via Kesteren naar Tilburg

In het Polygoon journaal van 1 januari 1974 werden fraaie beelden getoond van een oude stoomtrein uit 1911, waarmee ruim zestig jaar later een ritje kon worden gemaakt van Geldermalsen, via Kesteren, naar Tilburg. Het commentaar bij het filmpje wordt gegeven door Philip Bloemendaal. De locomotief, bijgenaamd “Jumbo”, was eerst bekend onder nummer SS 731 en vanaf 1921 onder nummer 3737. De loco reed in 1974 met acht rijtuigen uit 1924 naar Tilburg.

Deze sneltreinlocomotief was een echt werkpaard en reed zo’n 3 miljoen kilometer in totaal. Na bijna een halve eeuw trouwe dienst, maakte de locomotief op 7 januari 1958 namens de NS de laatste officiële stoomtrein van Geldermalsen naar het Nederlands Spoorwegmuseum (Utrecht Maliebaan). Daar is de locomotief nog steeds te bekijken.

Met de trein van Utrecht naar Geldermalsen na de Tweede Wereldoorlog

In de Tweede Wereldoorlog raakten de spoorbruggen bij Zaltbommel en Hedel zwaar beschadigd. Daardoor was treinverkeer vanaf Utrecht naar Den Bosch niet meer mogelijk. De brug bij Culemborg bleef gespaard, maar de brug bij Zaltbommel werd door Nederlandse militairen in mei 1940 opgeblazen om de opmars van de Duitsers te blokkeren.

Ook de brug bij Hedel door Nederlandse militairen vernield in mei 1940. De Duitsers legden er een pontonbrug voor in de plaats. De verkeersbrug was in 1942 hersteld, waarna de pontonbrug kon worden verwijderd. In 1944 werd deze brug wederom vernietigd, dit keer door de Duitsers, om de opmars van de geallieerden te stuiten. Na de oorlog werden de bruggen weer hersteld, maar voordat dat werk gereed was, was men bij de reis van Utrecht naar Den Bosch of vice versa afhankelijk van een combinatie van vervoer per trein en bus. De overstap van trein naar bus gebeurde op station Geldermalsen. In het Polygoon Journaal van 19 april 1947 zijn van die reis werkelijk prachtige beelden te zien. Op vrijdag 10 januari 1947 werd de herbouwde brug bij Zaltbommel geopend en op 16 mei 1947 de brug bij Hedel. Daarna kon men de reis weer volledig met de trein maken.

Reizen via het spoor

Elders op deze site staat een verslag van een journalist die in 1884 van Geldermalsen naar Leerdam wandelde. Terug ging hij met de trein en doet over dit stuk 25 minuten. In de negentiende eeuw reden hier grote stoomlocomotieven, met klinkende namen zoals de Nestor, die bewaard is gebleven in het Spoorwegmuseum.Tegenwoordig kan dit in 11 minuten via de Merwede Lingelijn, waar sinds 2007 Arriva dienst doet.

De eerste spoorlijn die via Geldermalsen liep, is de verbinding tussen Utrecht en Boxtel, via ’s-Hertogenbosch. Het deel tussen Waardenburg en Utrecht Centraal werd op 1 november 1868 geopend. Er volgden meerdere spoorlijnen die Geldermalsen aandeden, en zo werd het een overstapstation waar vandaan je vele kanten op kon. De Betuwelijn was de onofficiële naam van de spoorlijn door de Betuwe die van Elst via Geldermalsen naar Dordrecht voerde. Deze Betuwelijn werd naar aanleiding van een initiatief van enkele Dordtse notabelen aangelegd. Op 1 november 1882 werd het eerste deel van deze lijn in gebruik genomen; de lijn Elst – Geldermalsen. Ruim een jaar later, op 1 december 1883, startte de treindienst van Geldermalsen naar Gorinchem. Pas zo’n anderhalf jaar later werd deze lijn doorgetrokken van Gorinchem naar Dordrecht. De spoorlijn gaf de Betuwe een grote economische impuls. Door de betere bereikbaarheid bloeide de regionale fruitteelt op en ontstonden veel fruitverwerkende industrieën.

Deze tekst van de hand van Martine Eerelman-Hanselman en Arthur Eerelman-Hanselman verscheen eerder in de Mededelingen van de Historische Kring West-Betuwe: 'Een wandeling van Geldermalsen naar Leerdam 1884-2012', jaargang 40, jubileumnummer 2012.

Peperduur project

Sinds begin deze eeuw wordt de zuidgrens van Geldermalsen gemarkeerd door de Betuwelijn, of Betuweroute, zoals hij officieel heet. Het heeft heel wat voeten in de aarde gehad voordat deze goederenspoorlijn van Rotterdam naar Duitsland er kwam. De protesten waren talrijk, de kostenoverschrijdingen gigantisch, maar in 2007 werd de Betuwelijn tóch in gebruik genomen. Van de gevreesde frequentie van iedere 5 minuten een trein is het echter nog niet gekomen.