Studiezaal gesloten tussen Kerst en Oud & Nieuw
De laatste week van 2022 is de studiezaal gesloten. Dat is van dinsdag 27 tot en met vrijdag 30 december. We begroeten bezoekers graag weer vanaf dinsdag 3 januari 2023!
De studiezaal is een paar dagen dicht, maar ons YouTube-kanaal kan altijd bekeken worden en we plaatsen regelmatig nieuwe filmpjes. Kijk verderop in deze nieuwsbrief voor de tips!
Expositie Dik Kusters
Dik Kusters viert zijn 70ste verjaardag met een boek en een expositie
Dik Kusters is een geboren en getogen Betuwenaar. Hij groeide op in Ophemert en woont nu in Varik. Hij studeerde aan de kunstacademie en werkte in het onderwijs als docent en locatieleider. Na zijn pensionering is hij zich volledig op beeldende kunst gaan richten. Dik schildert vooral Betuwse rivierlandschappen, maakt ruimtelijk en grafisch werk. Hij is lid van Kunstenaarsvereniging Werkplek, Nationale Associatie Beeldend Kunstenaars en International Watercolor Society.
In oktober kwam het boek Achter de wolken, Dik Kusters, een leven lang liefde voor het landschap, geschreven door Fred Eggink uit. En van 21 december t/m 23 februari is een selectie van zijn werk te bekijken bij het RAR. Gratis, van dinsdag t/m vrijdag tussen 9.00 en 16.30 uur. Let op : 27 december tot en met 2 januari 2023 is het archief gesloten.
43 Dorpsfilms op ons YouTube-kanaal te zien
In ons archief vind je, naast foto's, documenten, charters, ook een hele reeks oude films. Onder andere de dorpsfilms die J.W.L. Adolfs uit Enschede maakte in het kader van de filmactie die hij in de jaren 1948-1970 opzette. Films die ons een prachtig beeld geven van het werken en leven in de dorpen in die periode.
In de collectie van het RAR bevinden zich 43 dorpsfilms uit ons werkgebied. Deze zijn nu ook op het YouTube-kanaal van het RAR te zien! We hebben daar een afspeellijst gemaakt met alle dorpsfilms die we in onze collectie hebben: https://bit.ly/dorpsfilmsRAR J.W.L.
De Bommelerwaardse dorpen en de stad Zaltbommel zijn in 33 films vastgelegd. In Heerewaarden is zelfs tweemaal een dorpsfilm opgenomen: in 1952 en 1958! Dit zijn ook de vroegste dorpsfilms. De jongste dorpsfilms uit de collectie dateren uit 1970 en tonen Kerkdriel en Rossum.
J.W.L. Adolfs uit Enschede maakte zo’n 1.500 zwartwit films van het leven in Nederlandse dorpen. Ze waren bedoeld als promotiemateriaal voor de plaatselijke verenigingen. Bij de vertoning voorzag de cameraman of een lokale bewoner ze van commentaar. De vertoningen werden goed bezocht en die populariteit is anno 2022 nog even groot!
7 Films uit jaren ‘50 en ‘60 online
Behalve de zogenoemde dorpsfilms van Adolfs zijn er nog veel meer schatten op ons YouTube-kanaal te vinden. Recent hebben we 7 films geplaatst die gemaakt zijn door de heer Klaas Ooms. Hij filmde allerlei festiviteiten en bijzondere gebeurtenissen, met name in Zaltbommel. Het langste filmpje telt 35 minuten en gaat over de strenge winter van 1956. Een ijsbreker maakt de Waal weer bevaarbaar…Het kortste filmpje toont in 2 minuten de speeltuin van Nederhemert-Zuid in de jaren vijftig. Nu nog steeds een idyllische plek waar kinderen zich kunnen uitleven. Ook de festiviteiten op Koninginnedag 1960 en de viering van Bevrijdingsdag in 1961 legde Ooms vast. Bijzonder zijn ook de beelden van het verkeersexamen in de Zaltbommelse binnenstad in 1958. Speciale verkeersborden werden neergezet om de verkeerskennis van de fietsende leerlingen te testen…
Zie voor al deze filmpjes en nog veel meer ons YouTube-kanaal : https://www.youtube.com/@rarivierenland
Vlogserie voltooid over 1572 De geboorte van Nederland
Al enige tijd brengt het RAR iedere maand een nieuw vlog uit die is gerelateerd aan een actueel onderwerp. Dit jaar hebben we een reeks verhalen gepost met als overkoepelend thema De geboorte van Nederland. In deze vlogs belichten we de gebeurtenissen in de zeven bij ons aangesloten gemeenten in dat bijzondere jaar 1572.
In 2022 verschenen verhalen over de Culemborgse Geus, Floris van Pallandt, graaf van Culemborg en nauw bevriend met Willem van Oranje; de verwoesting van het Tielse klooster Westroyen door de Spaanse troepen in 1572 en de Vrouwe van Waardenburg die de kant van de Spanjaarden koos. De vlog van juli ging over het beleg van Zaltbommel, in augustus stond de historie van de Spanjaardsdijk bij Dodewaard centraal en in september vertelden we het verhaal van Heerewaarden en de twee forten. De laatste vlog in deze serie ging over de vele rampen die Burenteisterden, en publiceerden we in oktober.
Al deze verhalen zijn bij elkaar gezet in deze playlist van ons YouTube-kanaal: https://bit.ly/geboortenl
Nieuwe vlog over de maatschappij van Weldadigheid en Veldnamenonderzoek
In november plaatsen we een vlog over De Maatschappij van Weldadigheid. Deze organisatie werd in 1818 opgericht door Johannes van den Bosch. Hij was geboren in Herwijnen. De maatschappij stichtte landbouwkolonies in Frederiksoord waar armlastige mensen uit heel Nederland, ook uit het Rivierengebied, werden opgevangen.
Veldnamen en het onderzoek daarnaar staan centraal in de allerlaatste vlog van dit jaar. In de Tweede Wereldoorlog onderzochten Wageningse studenten de bodem in de Bommelerwaard en brachten ze veldnamen in kaart. Een bijzonder onderzoek onder bijzondere omstandigheden!
Wil je meer weten: houd ons YouTube-kanaal in de gaten! Of nog beter: abonneer je, dan ontvang je automatisch elke maand een nieuw verhaal!
De hele afspeellijst Verhalen van het RAR vind je op https://bit.ly/verhalenRAR
Sportieve aanwinsten
Het RAR heeft de archieven van diverse sportverenigingen in haar collectie. Recent kregen we enkele mooie aanvullingen hierop. Van twee oud-voetbalscheidsrechters kregen we stukken van S.V. De Betuwe. De afkorting S.V. staat in dit geval voor scheidsrechtersvereniging en niet voor sportvereniging! Het zijn vooral foto’s en notulen over de jaren 1942-1967. Ze zijn ondergebracht in archief 0071, Het archief van de Tielse voetbalvereniging Theole.
Van de Zwemvereniging Kerkdriel ontvingen we ook enkele stukken: een overzicht van clubrecords uit de periode 1976-2015 en verschillende statuten. Ze zijn ondergebracht in toegang 1575 (Kleine Aanwinsten) met de nummers 782 en 783.
Wil je ook archief schenken aan het RAR? Neem dan contact op met Nico Hoevenaars : nhoevenaars@rarivierenland.nl
Archief Woonwagenschap geïnventariseerd
De afgelopen maanden is het archief van het Woonwagenschap Gelders Rivierengebied geïnventariseerd.
De inventaris kreeg toegangsnummer 0189. De stukken gaan over de periode 1967-1991. Het archief is beperkt openbaar vanwege privacygevoelige gegevens en de wet AVG.
Het Woonwagenschap was een gemeenschappelijke regeling van 35 gemeenten in het rivierengebied en was belast met de zorg voor woonwagenbewoners. Het schap zorgde voor standplaatsen, onderwijs en andere maatschappelijke dienstverlening aan woonwagenbewoners. Begin jaren ’70 gebeurde dit door het concentreren van woonwagenbewoners op grote regionale woonwagencentra met hun eigen voorzieningen, zoals het centrum aan de Passewaaijse Hogeweg in Tiel. Dit zou assimilatie met de “sedentaire” (niet-rondtrekkende) bevolking bevorderen.
Dit bleek niet te werken: in 1972 vonden er vernielingen plaats vanwege het stopzetten van de bijstand en onderlinge handelsconcurrentie. Hierna werden deconcentratie en gelijke behandeling het credo: woonwagenbewoners werden gestimuleerd op kleinere woonwagenerven te gaan wonen, in de buurt van woonwijken en gebruikmakend van dezelfde voorzieningen als de “sedentaire” bevolking. Categorale voorzieningen zoals eigen scholen werden opgeheven. Doel was dat het Woonwagenschap zichzelf overbodig zou maken. Dit gebeurde dan ook en vanaf 1987 ging het schap in liquidatie. De overgebleven taken werden voortaan door de afzonderlijke gemeenten gedaan.
Miniatuurbouwer enthousiast over Scanning-on-Demand
We krijgen vaak enthousiaste reacties over onze Scanning-on-Demand service. Bezoekers kunnen ons vragen stukken te digitaliseren die nog niet digitaal op onze website staan. Als de materiële toestand het toelaat en het wettelijk mag, ontvangt de aanvrager binnen 10 werkdagen een link naar het gedigitaliseerde stuk. Vaak gaat het om bouwdossiers met informatie die ze nodig hebben voor een verbouwing. Maar Henk Hooijmans uit Kerkdriel gebruikt oude bouwtekeningen voor iets heel anders!
Hij bouwt miniaturen op schaal en gebruikt de gegevens van de bouwvergunningen en foto’s als naslagwerk. Hij vertelt: “Ik bouw alles in een schaal van 1:87 en bij heel grote dingen 1:160. Het is echt veel werk om alles op schaal te krijgen. Ik print gedeeltes van bouwtekeningen uit en meet alles uit met een liniaaltje, reken het om en zet het over op millimeterpapier. Soms heb ik geen maten en gebruik ik foto’s uit de beeldbank van het RAR als bron. Ik weet dat een deur 2,10 x 0,90 m is. Ik meet dan hoe vaak hij in de voorgevel past om de breedte en hoogte van de gevel te bepalen. Of ik tel de stenen en voegen.”
Zo bouwde hij onder andere de oude steenfabriek en het veerhuis op schaal na. Afgelopen zomer was zijn werk te bewonderen in het Driels Museum. Speciaal daarvoor maakte hij een miniatuur van het klooster van de Zusters van liefde.
Meer informatie over de Scanning-on-Demand service vind je op onze website : https://regionaalarchiefrivierenland.nl/proef-digitaliseren-op-verzoek
Waterschap en het RAR zetten watererfgoed op een rij
Het rivierengebied kent een schat aan erfgoed van het waterbeheer: historische documenten, voorwerpen, bouwwerken en landschapselementen. Kennis over dat watererfgoed draagt bij aan historisch besef en aan antwoorden op nieuwe uitdagingen. Daarom zijn het Waterschap Rivierenland en het RAR een groot project gestart om al dit erfgoed te beschrijven en toegankelijk te maken.
Langs de rivieren in Gelderland, Zuid-Holland, Noord-Brabant en Utrecht liggen de sporen van 474 rechtsvoorgangers van het huidige waterschap. In 2002 begon de laatste fusie en ontstond het huidige waterschap. Bij het 25-jarig jubileum van het waterschap in 2027 moet de inventarisatie van al het watererfgoed klaar zijn en online toegankelijk voor publiek en wetenschap.
Van document tot monument
Bij de inventarisatie beschrijft het RAR elk erfgoed, te beginnen in eigendom van het waterschap. In de loop der eeuwen kregen veel objecten nieuwe bestemmingen of eigenaren. “Vaak is erfgoed nog gewoon in gebruik: zoals historische dijken, eeuwenoude vaarten, sluizen en gemalen”, zegt directeur Ella Kok-Majewska. “Er zitten monumenten tussen, maar ook zonder die status is erfgoed vaak van betekenis. Vanuit het waterschapsarchief en de literatuur kunnen we de inventarisatie verrijken.”
De inventarisatie verschaft het waterschap bovendien inzicht in de staat van onderhoud en kosten. Het RAR betrekt waar nodig collega-archieven in Nijmegen, Arnhem, Gorinchem en Heusden bij het project. Gaandeweg zal het archief er ook meer lokale partners bij betrekken, zoals heemkundekringen of historische verenigingen.
Zie voor meer over het project : https://www.waterschaprivierenland.nl/erfgoed
Een overzicht van de 474 rechtsvoorgangers van het waterschap en hun archieven is al te vinden in de online waterschapsstamboom. Zie hiervoor https://regionaalarchiefrivierenland.nl/waterschap-rivierenland
