Geschiedenis kernen "Lingewaal"

De geschiedenis van Asperen, Herwijnen, Vuren en Waardenburg

Asperen in een oud stadje, waarvan de eerste schriftelijke vermelding stamt uit het jaar 893. De middeleeuwse ommuring, de waterpoort en de kerktoren bepalen het karakteristieke beeld van de plaats. Het aardige van Asperen is ook dat het historische stratenpatroon nog bijna geheel is bewaard gebleven. In de vorige eeuw zijn in het landelijk gebied rond Asperen als onderdeel van de Hollandse Waterlinie een aantal forten aangelegd. Zoals het in 1847 gereedgekomen fort Asperen bij de sluis, het fort Diefdijk gelegen aan de spoorlijn bij de gelijknamige dijk en fort Nieuwesteeg aan de weg naar Herwijnen. Het gehele stadje is omringd met stadsmuren en –wallen. Van deze stadsmuren, welke voorzien zijn van rondelen is in de afgelopen jaren geheel gerestaureerd en in zijn oude luister hersteld.

Het oudste gedeelte van het dorp Herwijnen is een goed voorbeeld van een dijkdorp. De bebouwing, vaak bestaand uit monumentale oude panden, is gelegen langs een deel van de Waaldijk van ongeveer vijf kilometer. Het nieuwe gedeelte, de dorpskern, is gelegen in het gebied "Hoog Herwijnen". De eerste vermelding van het dorp "Heriuuinna" (Oudhoogduits voor 'weiden van de heer') stamt uit een schenkingsoorkonde van 12 augustus 850 van graaf Balderik aan de Utrechtse kerk.

Het ontstaan van de nederzetting Vuren is niet precies te achterhalen. De eerste vermeldingen dateren uit de periode 850 tot 950. Dat Vuren in deze periode als nederzetting is ontstaan is onder andere af te leiden uit de, nu nog herkenbare, structuur van het dorp. De akkers werden op de stroomruggen aangelegd en de afwatering geschiedde op natuurlijke wijze richting de rivier en lager gelegen kommen. Dit complex bouwland werd aangeduid met 'eng' of 'enk', in Vuren bekend als het gebied tussen de Waaldijk en de Mildijk. De nederzetting bestond uit 5 tot 20 boerderijen aan de rand van de akkers. Dit was het gebied tussen de kalkzandsteenfabriek en de Steeg. De rivierdijk bestond toen nog niet.

De nederzetting Vuren ontstond rond 900 na Chr. op een oeverwal langs de Waal. De hoofdzakelijk van landbouw levende bevolking had zich hier op het westelijkste puntje van de westelijke Tielerwaard gevestigd. De nederzetting ontleende haar naam aan deze plaats die een afgeleide was van ‘vooraangelegen’, denk maar aan vergelijkbare plaatsen in België en Nederland: Veurne en Voorne. Het zoeken naar bescherming tegen het overstromingswater leidde tussen de tiende en dertiende eeuw tot de bedijking van de nederzetting, waarbij als eerste de Zeivingen (zijvang of zijving), vervolgens de Achterdijk en ten slotte de rivierdijk werden aangelegd. De eerste adellijke heren van Vuren doken in de dertiende eeuw op in de Gelderse leenregisters.

Waardenburg, vroeger Hiern genoemd, heeft zijn naam ontleend aan het kasteel van die naam. Het is een zeldzaamheid, dat van een oud kasteel de stichtingsdatum bekend is. Met "de Waardenburg" is dat het geval. In 1265 gaf graaf Otto II van Gelre de bezittingen Hiern, Neerijnen en Opijnen aan Rudolf de Cock, ridder, die daartegenover zijn bezittingen in Rhenoy afstond. Rudolf bouwde in Hiern (Waardenburg) een burcht, waar hij zich vestigde. Deze burcht is in de loop van de tijd uitgebouwd tot een kasteel.

Artikelen van Geschiedenis Geldermalsen over deze kernen:

- Asperen in de beeldbank van het NIMH

- Herwijnen in de beeldbank van het NIMH

- Vuren in de beeldbank van het NIMH

- Waardenburg in de beeldbank van het NIMH