Molen De Vlinder in Deil

Langs de Linge, tussen Deil en Enspijk, staat een opvallende witte molen. Tot 1913 was dit een wipkorenmolen, van beide plaatsen, vandaar dat hij aan de dijk tussen Deil en Enspijk in staat. In 1913 werd de molen door brand verwoest.

De toenmalige molenaar G.J. de Heus liet een ronde stenen stellingkorenmolen bouwen, die de naam ‘De Haas’ kreeg. In maart 1931 brandde ook deze molen uit. De molen werd hersteld met onderdelen van onder andere de molen uit het stadje Heukelum, die toen gesloopt werd. In de Tweede Wereldoorlog had de molen ook een andere functie; er zat een luisterpost van het verzet in. De molen is verschillende malen gerestaureerd, de meest recente restauratie was in 2001/2002.

Deze tekst van de hand van Martine Eerelman-Hanselman en Arthur Eerelman-Hanselman verscheen eerder in de Mededelingen van de Historische Kring West-Betuwe. Een wandeling van Geldermalsen naar Leerdam. 1884-2012, jaargang 40, jubileumnummer 2012.

Molen de Vlinder, een icoon in het landschap

Korenmolen de Vlinder, op de grens van Enspijk en Deil, staat op een plek waar al sinds 1650 een molen heeft gestaan. Door brand en stormen zijn eerder drie molens verwoest. Begin 18de eeuw was Gradus van Alphen er molenaar en de laatste beroepsmolenaar was molenaar Honk. De molens werden na de oorlog verdrongen door meelfabrieken en er was geen droog brood meer te verdienen door de molenaars. Van de ooit ongeveer 10.000 molens zijn er nu nog maar circa 1000 over.

In 1931 brak er brand uit in molen De Haas (Dat was de naam in 1931) en een molenmaker uit Asperen adviseerde molenaar De Heus om hem weer op te bouwen met onderdelen van een te slopen molen (Fikse uit Heukelum). Helaas werd het zo duur dat de familie De Heus de rekening niet kon betalen en vervolgens teleurgesteld is geëmigreerd naar Amerika. Enkele jaren geleden bezocht een nazaat van familie De Heus de molen en vertelde dat zijn opa zo vaak met verhalen kwam over hun molen dat hij hem ongezien zou kunnen tekenen.

Vanaf 1931 was Van de Capel de nieuwe eigenaar. Hij had de molen voor een zacht prijsje kunnen kopen en vanaf dat moment werd de molen verpacht aan molenaar Honk. Dat werd de laatste beroepsmolenaar van De Vlinder; ook hij kon het na de oorlog niet meer bolwerken en werd gedwongen te stoppen.

De molen en het huis raakten ernstig in verval. Burgemeester Kolff en notaris Docter richtten vervolgens de stichting op tot behoud van de Deilse korenmolen. Deze stichting is inmiddels opgegaan in de Molenstichting van het Geldersrivierengebied. Mede door hun inspanning, restauraties en ondersteuning van overheid en sponsoren ziet De Vlinder er nu prachtig uit.

Vanaf 1970 is er veel energie gestopt om de molens weer te laten draaien door vrijwilligers op te leiden tot molenaar. Die laten nu in hun vrije tijd de molens draaien en voeren onderhoudsklusjes uit. Zij ontvangen bezoekers, geven rondleidingen en vertellen verhalen over hun molen.

De eerst vrijwillig molenaar in 1974 was Andries van Berk (overleden). De huidige molenaar Cini van Steenis vertelt graag over molens in het algemeen en over De Vlinder in het bijzonder. Hij is al vrijwillig molenaar vanaf 1972. Als de Vlinder draait, is de bezoeker welkom. Dus niet alleen op Monumentendag.

Dit artikel is eerder verschenen in Nieuwsblad Geldermalsen.