Benen harpoen in Meteren

In Steen- en Bronstijd werden veel voorwerpen van been gemaakt. 

Dit voorwerp is gemaakt van het schouderblad van een rund of van een ander groot zoogdier.

© Museum het Valkhof

In de Prehistorie werden veel voorwerpen van been gemaakt. Hier zijn echter weinig sporen van bewaard gebleven in de bodem. Op een vindplaats bij Meteren in de Betuwe, waar sporen uit de Steen- en Bronstijd zijn gevonden, waren de omstandigheden beter en zijn veel benen voorwerpen gevonden.

Merkwaardig kartelrandje

Tot de grootschalige toepassing van plastic en andere kunststoffen, halverwege de vorige eeuw, was been het materiaal bij uitstek om allerlei kleine huishoudelijke voorwerpen van te maken. Been is taai en hard, laat zich toch gemakkelijk bewerken en er is altijd meer dan genoeg van. Knopen, kammen en mesheften zijn voorbeelden van voorwerpen die nog lang van been werden gemaakt. In de Prehistorie werd been nog veel vaker toegepast, alleen is het meestal niet goed bewaard gebleven in de bodem. Op een vindplaats bij Meteren in de Betuwe, waar sporen uit de Steen- en Bronstijd zijn gevonden, waren de omstandigheden beter en zijn wel veel dierenbotten en benen voorwerpen gevonden. Vaak gaat het om voorwerpen met een punt, die als priem gediend zullen hebben. Eén voorwerpje, gemaakt van het schouderblad van een rund of een ander groot zoogdier, was moeilijker te interpreteren.

Zaag? Kam? Harpoen?

Het voorwerp is niet helemaal compleet en bovendien flink versleten door het gebruik. Het vertoont onder de microscoop allerlei krassen, maar die kunnen ook bij het maken zijn veroorzaakt. Aan het platte stukje bot is een duidelijke kartelrand gemaakt. Daardoor heeft het wat weg van een zaagblad, maar hoe hard been ook is, een scherpe zaag kun je er niet van maken. `Een kam, om plantenvezels mee te bewerken’, is wel geopperd. Het kan, maar daarvoor zijn maar weinig ondersteunende aanwijzingen. Weer anderen denken aan een benen harpoenpunt met weerhaken. Zulke prehistorische vis- en jachtwapens zijn wel bekend, al zijn de weerhaken wel duidelijker aanwezig dan de kartels op het voorwerp uit Meteren. Bovendien zijn die gebruikt in een veel vroegere periode dan de tijd waaruit deze vindplaats dateert. Het mysterieuze stukje bot met kartelrand is waarschijnlijk in de Midden-Bronstijd, tussen 1850 en 1150 voor Christus, in een kuil met ander botmateriaal beland. De tijd dat men er met harpoenen op uittrok, was toen allang voorbij.

© Auteur: Evert van Ginkel